Groundbreaking – over het werk van Yvon Ariese

The world was dust, and dust it would become.*

Om haar werk toe te licht­en praat Yvon Ariese bij voorkeur over het pro­ces, maar ook dat doet ze aarze­lend alsof ze bang is dat te veel infor­matie de mys­terieuze kracht van het werk onderuit zal halen.
Ground­break­ing ver­wi­jst natu­urlijk naar het nieuws, heftig nieuws, dat als een soort explosie opkomt en als een schok­golf over de aarde heen rolt en zorgt voor het gesprek van de dag. Iedere krant is ver­bon­den met een datum die de vinger legt op het hier en nu. Toen Trump op 8 novem­ber 2016 de verkiezin­gen won kopten de kran­ten een dag lat­er: Toch Trump, ​‘Ameri­ka is weer van u’ en Boze stem wint. De tri­omf van Trump was de onverwachte boven­ste steen op een blokken­toren die tij­dens de verkiez­ingspe­ri­ode werd gebouwd. Nie­mand is zijn dreigende berenge­drag tij­dens het debat met Hillary Clin­ton ver­geten, maar zijn toren is bli­jven staan, zijn opvat­tin­gen hebben sinds die dag de wereld beïn­vloed. Het nieuws van de dag wordt alti­jd omgeven door een ruimere peri­ode, als een ver­bandgaas om een kapot hoofd. Achter­gron­den, com­mentaren, duidin­gen. Nieuws is wat mensen om zich heen veroorza­k­en en dat gaat eeuwig door.

Ariese maakt een lange dunne plaat van klei waarop ze krantenpagina’s legt en door het vocht trekken de foto’s en de zin­nen langza­am in de klei. Het spiegelschrift maakt de tekst onlees­baar al is hun herkomst nog steeds herken­baar. Klei is een aards mate­ri­aal, het is kwets­baar en gevoelig spul. Ariese gebruikt zui­v­ere droge poed­erklei die als je blaast ver­stoft in de lucht. Niet­sig. Klei is zo’n grond­stof die ons doet besef­fen hoe tijdelijk niet alleen het nieuws is, maar ook ons lev­en. De oor­logen, de ongelukken op de snel­weg, het fijn­stof in de lucht van de grote ste­den. Waar mak­en we ons druk om? Uitein­delijk wordt alles stof en zand.
De lange stro­ken klei die Ariese bedrukt zijn intens fragiel. Het breekt, barst en verkruimelt. De kijk­er ziet een lap vol craque­lé die nog steeds een geheel is maar vraagt zich onder­tussen wel af: hoe lang nog.

In het werk Ground­break­ing zijn de meeste afbeeldin­gen verd­we­nen en zien we slechts het zwarte kad­er. Dat herin­nert me aan een spe­ciale uit­gave van de Duitse krant Die Welt waarin alle foto’s ver­van­gen waren door tekenin­gen van Ellsworth Kel­ly. Een dag in het jaar mag een kun­ste­naar de beel­dredac­tie van Die Welt overne­men. De hitte van de dag werd gekalmeerd door Kelly’s koele abstra­herin­gen van de natu­ur, het tijdelijke wegge­duwd door het eeuwige. Ja, temid­den van alle ramp­spoed is een grot­er per­spec­tief heel heilza­am.

In 2018, tij­dens een werkpe­ri­ode in Dordt­Yart maak­te ze foto’s van een kiezel pad. Die foto werd inges­cand, op dunne, porse­leinen tegels overge­bracht en ver­vol­gens weer op het pad terug gelegd. Even viel de afbeeld­ing samen met de realiteit.
Ter­wi­jl bezoek­ers over het pad liepen verkruimelden de tegels onder hun voeten. Stuk­jes met snip­pers van de afbeeld­ing meng­den zich met het oor­spronke­lijke pad. Uitein­delijk zal de toegevoegde laag nauwelijks meer zicht­baar zijn. Het pro­ces ver­mengt alles tot een vernieuwd pad en alleen de bezoek­ers die over de tegels hebben gelopen ken­nen de veran­der­ing. (Dou­ble-deal­ing, Dordt­Yart, 2018-ongoing)

Voor ze besloot een kun­sto­plei­d­ing te vol­gen werk­te Yvon Ariese als restau­ra­teur en bouwde zo een grondi­ge mate­ri­aalken­nis op. Ze repa­reerde schilder­i­jen en muurschilderin­gen, maar (porse­leinen) pot­jes en vazen had­den haar voorkeur.
De schade die objecten door oud­er­dom (de tijd) of door stoten of vallen (de onhandi­ge mens) had­den opgelopen her­stelde zij zo per­fect en onzicht­baar mogelijk. Als kun­ste­naar gaat ze in feite de omge­keerde weg, ze creëert met grote pre­cisie objecten, zoals de stro­ken klei, om ze daar­na te lat­en ver­vallen. Maar iets dat ver­vallen is, is in wezen het­zelfde object in een andere vorm, het een zweeft om het ander heen.

Om een vaas te repar­eren moest Ariese op zoek naar het­zelfde soort mate­ri­aal als waar­van de vaas was gemaakt. Uitvin­den hoe ze het bestaande opnieuw kon mak­en. Eindig en oneindig, kapot en heel. Deze begrip­pen zijn als met een elastiek­je aan elka­ar ver­bon­den. De kern en beteke­nis spreekt uit de mate­ri­alen, het direct aan­wezige.
Ook wij mensen zijn gelijk stof, al resoneert deze zienswi­jze niet lekker met de huidi­ge west­erse wereld. Het is te bij­bels. Wie kent niet de zin ​‘Earth to earth, ash­es to ash­es, dust to dust’? (For dust thou art, and unto dust shalt thou return). Een zin die nog steeds bij begrafenis­sen wordt uit­ge­spro­ken waar­na de omstanders ter beves­tig­ing een hand­vol grond op de kist gooien die al diep in de aarde ligt. Maar in deze tij­den van maak­baarheid heeft de dood zijn plaats weg moeten geven aan de hoop op een langer lev­en.
In haar werk zoekt Ariese het breekpunt, het moment waarop alles uit elka­ar valt. Tot dat moment is er een strook van egale klei. Wan­neer ze deze lap oppakt, om een stok heen hangt, of direct tegen de muur plaatst, dan breekt de klei in een prachtig craque­lé. Want hoe voorzichtig, hoe ted­er en liefde­vol ze die lap klei ook oppakt, het breken is onver­mi­jdelijk. Het is iedere keer weer intens span­nend of de lap klei de ver­plaats­ing over­leeft. Ariese beschouwt het als onderdeel van het pro­ces. De kern van haar werk is het obses­sionele zoeken. De tijd zit van alle kan­ten in het werk gepropt. A med­i­ta­tion on uncer­tain or unsta­ble states.

​‘There came over me a ter­ri­fy­ing sense of under­stand­ing about the mean­ing and the pathet­ic des­tiny of men. The desert was always there, a patient white ani­mal, wait­ing for men to die, for civil­i­sa­tions to flick­er and pass into the dark­ness.’

Uit: John Fante, Ask the Dust, 1939