It doesn’t have to be that way

It doesn’t have to be that way/​het hoeft niet zo te zijn.

Deze zin kwam ik tegen in een boek van de fan­ta­sy schri­jver Ursela le Guin, een oud­ere dame die het boek ​‘No time to spare’ schreef.
​‘It does not have to be that way’, dat is wat fan­ta­sy ons voor­spiegelt, fan­tasie kan de wet van de zwaartekracht oph­ef­fen en tapi­jten lat­en vliegen, hon­den wor­den plot­sel­ing onzicht­baar en een kind kan opeens een boom optillen. Nor­maal hou ik niet van fan­tasie, als alles kan dat is te makke­lijk, ik hou van beperkin­gen, dat is meer geworteld in het lev­en zelf.
Maar ​‘It doesn’t have to be that way’ had als onder­ti­tel van het boek Mar niet misstaan.Iedere keer als ik het boek bek­ijk denk ik aan die zin. Lets do it her way. Wat is haar manier?

Twee jaar gele­den bezocht ik een sym­po­sium over ​‘samen­werk­ing’ met o.a. kun­ste­naar Suzanne Lacy die samen met oud­ere dames aan een groot tafelk­leed bor­du­urde. De zaal was vol maar op de eerste rij waren nog wat stoe­len vrij. Een oud­ere dame kwam bin­nen en overzag de volle zaal en liep met geheven hoofd naar de eerste rij. Ze was kleur­rijk als een exo­tis­che vogel, te veel veren te veel kleur. De zaal reageerde zacht­jes maar net luid genoeg om het geroeze­moes te horen. Net voor de pauze begon liep deze vrouw naar de micro­foon en nam het woord. Toen ze oud­er werd merk­te ze dat ze niet alleen rimpels kreeg en haar huid wat valer werd en het haar gri­js maar ook dat ze onzicht­baar werd voor de wereld om haar heen, gri­js kleur­loos. ze besloot om zich dan maar lev­endig te kle­den, een grote tul­band op het hoofd, een blauw vest, een paarse sjaal een groene rok en ga zo maar door. Een goul dama­dine , de vogel met het meest fel­gek­leurde vogel­pak was er niets bij. En in deze bonte out­fit kreeg haar sociale lev­en weer glans.

De zaal schaamde zich, je kon het ruiken en voe­len, want deze dame sprak zo eerlijk en haar oploss­ing was zo ontroerend. Daar heb je een fijne eigen­gerei­de geest voor nodig. Daar moest ik aan denken bij de foto’s van de kled­ing van Mar. Niet dat die iets paradi­jsvo­gelachtigs hebben, dat niet, maar er spreekt wel een eigen­wi­jze geest uit. Al die kled­ingstukken op de foto die ein­de­loos zijn gere­pa­reerd, met veel fan­tasie opge­lapt, dat lijkt me de taal van een eigen­zin­nige dame.
Ik hou van mensen die zich niet aan­passen. Ik ken Mar niet, miss­chien was ze onzek­er, misss­chien pastte ze zich vaak wel aan, maar in dit boek is ze zo heer­lijk zicht­baar.
Haar huis ziet er ook een beet­je opge­lapt uit. Er staat van alles dat geen func­tie meer heeft behalve gehechtheid. Een prachtige func­tie. Ik begreep dat toen Mar niet meer in haar huis kon wonen, ze iedere dag op bezoek ging bij haar eigen vertrouwde omgev­ing. Haar eigen huis als dagop­vang. Om je op te lat­en war­men door die vertrouwd­heid, dat ontroert me.want ook ik ben gehecht aan mijn huis, aan mijn spullen en het lijkt me de ide­ale dagop­vang voor als ik ooit naar een ver­pleeghuis zou moeten.
Naar­mate ze oud­er wordt kri­jgt de kled­ing steeds meer laag­jes, dat is een prachtig sym­bool voor oud­er wor­den. Als de tijd ver­strijkt stape­len ervarin­gen zich op, een lev­en verdiept zich. In Ara­bis­che lan­den wor­den oude mensen met veel respect behan­deld, juist om die opstapel­ing van jaren en ervarin­gen. Aan oude mensen wor­den vra­gen gesteld, over de thuis­naais­ter, over de tweede W.O., over de eerste auto, de eerste vakantie. Zo kri­jgt de geschiede­nis kleur aan de hand van al die per­soon­lijkele belevenis­sen. Een Libanese vrouw stelde dezelfde vra­gen aan haar Ned­er­landse schoon­moed­er ​‚maar ze kon trekken en duwen, er kwa­men geen ver­halen. We hebben hier niet zo’n tra­di­tie van ver­halen vertellen, en lijken meer gein­tereerd in de hip­ste d.j. en de ver­ste lan­den om naar toe te reizen dan in de geschiede­nis.
Dit boek vertelt een verhaal.Het vertelt een ver­haal over een oude dame en over kled­ing. Het vertelt een ver­haal zon­der woor­den, over Oud wor­den op je eigen manier, old with an atti­tude.
Maar het is ook een totaal nieuw soort boek. Ik lees vooral in bed, vaak val ik in slaap en lees dan de vol­gende ocht­end weer verder. Dit boek is een veeleisende dame. Het vraagt om actie, je vouwt een blad open en weer dicht. Het boek valt in stukken uiteen. Je kan de hele tafel bedekken met de pagina;s .je mag het daar­na weer opvouwen zoals je wilt, ook al kan het elstiek­je de boel amper meer bij elka­ar houden. Je kunt het niet vluchtig door­bladeren, door je han­den lat­en glip­pen van achter naar voor en weer op de plank leggen. Je moet het uitvouwen kijken, weer dichtvouwen. Geen boek voor luie lez­ers.
Ieder nieuwe vol­go­rde is goed. Het boek Mar gaat over mogelijkhe­den. It doesn’t have to be this way/​It doesn’t have to be that way. Het kan op vele manieren.
En daarmee zie ik het boek als een prachtige ode aan Mar. Ik ken haar niet maar leer haar ken­nen door dit boek. En die ken­nis­mak­ing is open, ze mag zijn wat ik in haar zie.Het is jam­mer dat ik haar niet heb gek­end, ik had haar­vast graag gemogen. En dat doe ik nu ook een beet­je want het boek van Mar­i­jn een liefde­volle ode is aan een bij­zon­der mens: Mar