Don't ask me who I am and don't expect me to remain the same

Mijn Jan Jansen san­dalen vallen door het gat van de zold­er op de grond. Een dikke blauwe zool met ronde ribbels, een roze metal­lic over­slag met klit­ten­band en een groen metal­lic band over de voet dicht bij het been. Ja, ik hou van plompe schoe­nen en deze san­dalen gaven me zo’n 5 cm extra lengte en daar deed ik het voor. Een zekere tijd. Daar­na verkom­mer­den ze op een donkere zold­er. Ver­geten. Nu in het heldere daglicht, zien ze er beter uit dan ooit, met dat extra stof en die voor­bi­je tijd. Ik geef ze aan Duran Lan­tink. In de han­den van Duran Lan­tink ondergin­gen ze een trans­for­matie die ik niet had verwacht: hij plak­te ze met drie tubet­jes super­li­jm in de zolen van twee afgesne­den Nike air­max sneak­ers. De achterkant kwam hoger. Lekker lopen, née dat was er niet meer bij maar er kwam iets voor terug: de Jan Jansen smaak samenges­molten met de eigen­ti­jdse Nike.

Zo zag ik op Face­book Duran first row zit­ten met ​‘mijn’ san­dalen aan, op de cat­walk liepen ze voor­bij aan lange slanke knal­rood glanzende benen en met een extra touwt­je eromheen alsof de super­glue los zou kun­nen lat­en, op een zeef­druk waarop de schoe­nen door de zon zelf waren opgenomen in een stral­end uni­ver­sum.
Mijn schoe­nen. Ieders schoe­nen. Ik mocht ze lenen, was de afspraak, maar de nieuwe hoogte leek me uiterst onveilig. Wel bekroop me steeds als ik ze zag het onge­mak omdat ik was ver­geten de san­dalen schoon te poet­sen en de zwartige bin­nen­zo­ol door mijn zweet en viezige voeten nog niet was wegge­wassen. Een sta­giaire heeft het godz­i­j­dank gefikst, intussen.

being your­self = leav­ing yourself

‘Sinds ik op het Sand­berg studeer, heb ik best wel moeite met mensen, ik ben het gedrag van om me heen scher­p­er gaan observeren’, zegt Duran. ​‘Mensen zijn soms zo doorzichtig, ze prat­en in je straat­je, of bin­nen een werk­si­t­u­atie blijkt een hiërar­chie, waar­bij je bepaalde din­gen niet mag zeggen en doen. Maar we zijn vrij, we zijn alle­maal mensen en elka­ars gelijken. Ik ben niet belan­grijk­er dan een ander, Mark Rutte is niet belan­grijk­er (maar miss­chien wel normaler).

Mijn vad­er gaf deze kleur aan me door maar hij is overleden kort na mijn geboorte. Wit als norm begri­jp ik niet meer, ik wil het negeren, over­slaan. Ik groei­de op bij mijn Ned­er­landse blanke moed­er en haar fam­i­lie. Als iemand dan vraagt ​‘wat zijn je roots’, kijk ik hem vreemd aan. Als kind was ik gewoon eigen­zin­nig, op m’n negende ver­scheen ik in de ​‘Puck en Hans’ jurk van mijn moed­er op school. Maar denk niet dat ik gepest werd, ik was gewoon flink bru­taal. Iedere dag fiet­ste ik in een andere out­fit naar school. Die houd­ing van toen, ik doe wat ik wil, koester ik nog steeds.

Een cit­roen, die leek op een octo­pus, aan alle kan­ten waren er slingert­jes aan of uit gegroeid. Een buitenis­sige cit­roen. Maar toch: niet alledaags, maar wel gewoon een cit­roen — deze groeien ook. Een zeldza­am vreemd en mooi exem­plaar, die nu in mijn Japanse kast­je pronkt tot hij ver­schrompelt. Omdat je zo’n octo­pus­citroen niet iedere dag tegenkomt zou je hem griezelig kun­nen vin­den, weird, beangsti­gend, maar z’n wezen is een gele cit­roen. Mensen zijn er in alle kleuren, lengtes, met en zon­der armen en benen, met en zon­der haar, zeldza­am of meer gemid­deld.
De vaste gegevens zijn min of meer: een hoofd, een romp, armen, benen, ges­lacht, een mens kan spreken, horen, voe­len, maar ieder die dit rijt­je leest weet al dat het niet klopt. Het is een sta­tis­tisch gemid­delde van een mens. De een hoort beter dan de ander. De gemid­delde huids kleur vol­gens kun­ste­naar Tom Lorenz de Jong in Group por­trait (Inkjet print, 107×182 cm in acrylic frame 200×120×7 cm. 7.049.836.368 pix­els (world pop­u­la­tion) on paper. 2013) toont een curieus roze met een donkere gloed.

Duran Lan­tink studeert aan het Sand­berg Insti­tu­ut: Fash­ion Mat­ters

Maar waarom doet mode er toe?

Het fash­ion mag­a­zine samengesteld door Giambat­tista Val­li is een zoek­tocht naar schoonheid. ​‘Real beau­ty is the one that touch­es the sens­es, yes, you can almost say it strikes you — it caress you.’

Maar in het een­ma­lige Fash­ion Mag­a­zine by Alec Soth lees ik dat hij schoonheid opvat als tool om de kijk­er te engageren, en dat hij hoopt dat ook in de mode ​‘they are try­ing to inspire change’. ​‘But instead of caus­ing you to quit your job, those pret­ty girls with hand­bags have you work­ing over­time. The prob­lem with fash­ion mag­a­zines , and with the indus­try as a whole, is that the under­stand­ing of beau­ty can be so flat.’ Hij had dan ook moeite om zijn eigen stem te vin­den in dit mode pro­jekt maar die ont­dekt hij in het over­bruggen van de afs­tand tussen Par­i­js, de stad waar hij mode fotografeerde, en Min­neso­ta, waar hij woont. I am try­ing to explore the dis­tance between Paris and Minnesota.’

‘If pho­tog­ra­phy doc­u­ments any­thing, it is the space between the sub­ject and myself.’ Dat lijkt me pre­cies het belang van mode: om de ruimte tussen kled­ing en jezelf te onder­zoeken. Dus per­soon­lijk en vanu­it een verbin­te­nis met de realiteit. Miss­chien een bood­schap uit te dra­gen over deze realiteit. Maar vooral om iedereen te inspir­eren om in de fash­ion jurk van je moed­er naar school te gaan.
​‘Fic­tion and poet­ry are dos­es, med­i­cines. What they heal is the rup­ture real­i­ty makes on the imag­i­na­tion. Oppo­site the facts of real­i­ty: The facts of who you can be.’
Waarom doet mode er toe?

Duran: ​‘Mode is mijn manier van com­mu­niceren. Mode is gewoon mijn mate­ri­aal, mijn stem. Zoals een ander schildert, zo maakt ik kled­ing, fashion.

Vroeger gaf mode aan tot welke groep je beho­orde, een instru­ment tot iden­ti­fi­catie. Van­daag is mode open en voor iedereen, in een gemixte cul­tu­ur. Ik werk juist aan dis-inden­ti­fi­cerend fash­ion, waar­door een col­lec­ties mak­en met een the­ma’s als FLOWER POW­ER, min­i­mal­isme, geome­trie niet meer rel­e­vant is. Ik kijk per item wat inter­es­sant is en streef naar een meer eclec­tis­che samen­stelling. Mode is voor mij belan­grijk omdat het mensen samen­brengt ter­wi­jl je sterk je indi­vid­u­aliteit kan behouden. Ik kan het niet bevat­ten dat huid­skleur een ver­schil zou mak­en, het is zo banaal dat ik het wil overslaan.’ 

De grote mode­merken kun je als luxe ketens vergelijken met H&M. Op een feestje herken ik de jurk als de jurk die laatst in de eta­lage van Van Raven­stein hing, ik zie de Dries van Noten tru­it­jes, de Marni look. Het is mooi, aantrekke­lijk maar even­zeer een mas­s­aprod­uct. Een ​‘nor­maal’, op een luxe schaal. 

Duran: ​’In de mod­ew­ereld pre­sen­teren ze steeds een geheel: in die grote merken schuilt een groot ego, niet alleen van degene die het koopt maar ook het ego van de merken zelf. Een Pra­da jas­je in een Pra­da winkel laat zich liev­er niet com­bineren. Er is de Chanel look en er is de Dior look​.De realiteit van de wereld sluit daar niet bij aan, niets heeft meer één look.

Mijn inter­esse ligt meer bij mogelijkhe­den in de toekomst, zoals mensen die graag blauw willen zijn of een zeemeer­man. Zichzelf een hond voelen. 

Don’t ask me who I am and don’t expect me to remain the same. We komen er niet onderuit, het is, miss­chien wel per ongeluk, een citaat van Michel Fou­cault. Hij con­sta­teert dat wij mensen werk­ma­chines zijn gewor­den en plaatst The cre­ative unex­pect­ed self ver­sus the func­tioned dis­ci­plined self. Ver­vol­gens stelt hij een flex­i­bel zelf voor, want je zelf is geen vaste entiteit. Een Syriër die naar Ned­er­land komt, bli­jft niet dezelfde man als in zijn geboorte­land. Een puber die het oud­er­lijk huis ver­laat veran­dert.
Vol­gens Fou­cault reg­uleert macht het gedrag van de mens, en in La vérité et les formes juridiques (een lez­ing die hij gaf in 1974) stelde hij dat macht aan­wezig is op alle niveaus van sociale relaties. Macht is dus niet alleen een poli­tie-agent die iemand arresteert, maar bijvoor­beeld ook hoe er online wordt gereageerd op mensen met een lichaam dat niet aan een bepaalde norm vol­doet.
Hij spreekt over zelf­zorg als een poging om zow­el over­heers­ing als machteloosheid, nar­cisme én ran­cune buiten de deur te houden en zichzelf en de ander in staat te stellen om als part­ner, vriend en burg­er goed te functioneren.

Je eigen lev­en is een lev­ende vorm die je steeds moet onder­schep­pen, schep­pen en her­schep­pen. Vri­jhei­d­sprak­tijken zijn nooit af maar bli­jven alti­jd gaande, tot aan je dood. (gebaseerd op een tekst van Joep Dohmen) 

Het nor­maal, waar zo veel over gespro­ken wordt: de vinger die wijst naar een piep­kleine cirkelt­je, zo doen we dat hier, zo zijn wij. Zo dus. Niet anders. Nor­maal, wat is nor­maal? In mijn favori­ete boek Why Be Hap­py When You Could Be Nor­mal? ver­haalt Jeanette Win­ter­son over haar adop­tie door een pen­te­costal echt­paar. Ze schri­jft over haar moed­er: ​‘she adopt­ed me because she want­ed a friend. A girl is sup­posed to grow up and be a mis­sion­ary. Instead she falls in love with a woman. Dis­as­ter.’ Win­ter­son legt haar moed­er uit: ​’When I am with her I am hap­py. Just hap­py.’ Haar moeder’s antwo­ord: ​‘Why Be Hap­py When You Could Be Nor­mal?’ Maar er is een uitweg: ​‘There were six books in our house. I under­stood there was some­thing else I could do. ​‘Fuck it’, I thought, ​‘I can write my own.’’

Jezelf zijn, jezelf uit­brei­den, jezelf zien als het mid­delpunt van de wereld. Mogelijkhe­den ont­dekken waar je in eerste instantie niet aan dacht. Het unieke, het anders zijn. 

Blessed are the sissies
Blessed are the bodices boy-dykes
Blessed are the high femmes

Duran: ​’Fash­ion betekent voor mij dat alles mogelijk is, dat je er kunt uitzien zoals je wilt. Dat het je grot­er maakt. Sterk en krachtig, zoals ik in een jurk naar school ging. Dat is het. Dis-identificeren.’

Duran meldde zich aan bij het Sand­berg omdat het cur­ricu­lum hem aansprak, guest lec­tur­ers waar hij graag mee in con­tact wilde komen, one to one, dat leek hem wat. De luxe om nog even geen 6 col­lec­ties per jaar te mak­en, wat het nood­lot van een ontwer­p­er schi­jnt te zijn.
​‘Het Sand­berg liet me vri­jer denken, niet meteen knip­pen en knut­se­len met naald en draad maar ruimte voor denken en fan­taseren. Met de sale-stukken van far​fetch​.com ​‚het uitverkoop-wal­hal­la van de dure merken, pre­sen­teerde ik een look­book waar­bij ik de kled­ing uit de sale samen­voegde tot nieuwe denkbeeldige cre­aties. Ik zie mezelf als een virtuele ontwerp stu­dio die van de aankopen op far​fetch​.com nieuwe unieke items maakt. Het pdf bestand gaat naar de opdracht­gev­er in New York of Rio de Janeiro en een ate­lier daar in de buurt tornt de sale-stukken uit elka­ar en ver­maakt ze vol­gens mijn ontwerp tot een uniek kled­ingstuk. Zo breng ik de high fash­ion afdankert­jes weer terug naar de hoog­ste regio­nen maar dan echt uniek.

‘Don’t ask me who I am and don’t expect me to remain the same’.

Duran: De titel van de the­sis koos ik omdat ik de vraag ​‘wie ben jij?’ Irrel­e­vant vind. Dat veran­dert per dag, en naar de toekomst toe ligt alles totaal open. Je veran­dert mee, met elke sec­onde die tikt. Ook de clas­sics veran­deren. Zelfs een wit shirt wordt stakker of wijder en met weer andere mouwen. Een trench­coat is nu niet wat het was. Een wit overhemd.

Het Sand­berg: ​‘OK, lat­er kom je erachter dat een mas­ter ook een the­o­retis­che kant heeft, en in mijn ent­hou­si­asme las ik daar over­heen, mijn onder­zoek ver­loopt meer in beelden dan in woor­den. Maar er zijn restric­ties, een bepaald aan­tal woor­den, tek­stueel reflecteren op je eigen werk, een helikopter­view geven. Dat is niet mijn sterk­ste kant. Mijn the­o­rie mondde uit in een stap­pen­plan voor een film van beelden en citat­en.
​’Het lief­st ga ik uit van mezelf en mijn gen­er­atie die soe­pel lev­en met gen­der flu­id­i­ty. De geschiede­nis uit­pluizen, dat is de hond in de pot, ter­wi­jl ik me met blauwe mensen en vogel­wezens wil bezig houden, de sap­pige mogelijkhe­den van de toekomst. Maar goed, Andy Warhol, de beat­gen­er­atie, William Bur­roughs en Jack Ker­ouac, Lee Bow­ery, ze zit­ten er alle­maal in en ik laat zien hoe dat doorstroomt naar de tijd van van­daag.’
De film is een visuele hyp­no­tis­erende water­val van beelden en citat­en, een kunst­werk op zich, een aan­pak die Duran past. Miss­chien meer een ​‘cre­ator doc­tus’, een exper­i­menteel onder­zoek­stra­ject bin­nen de kun­st waarin gew­erkt wordt met met niet-acad­emis­che criteria.

‘Het Sand­berg pushte me tot min­der gemakzucht en meer lef. Wat ik onderneem is meer onder­bouwd, daar­voor was het een en al intu­itie. Nu neem ik de tijd en rust om te komen tot kwaliteit. Door het visuele onder­zoek ontstaat er meer samen­hang in mijn kled­ing. In de zomen, in de bin­nenkant ver­schuilt zich de bood­schap. allah, bud­dha, zeus de wereld is voor iedereen. De bood­schap is helderder en onzicht­baarder. Indi­vid­u­aliteit. Sterk en krachtig’

Mijn trouwjurk is/​was een jurk met een print van een groen gek­leurde cos­mos van Peter Pilot­ti, het huwelijk duurde een half jaar, en het was tijd om daar een sym­bool aan te verbinden. Ik vroeg Duran om mijn trouwjurk ver­mak­en. De jurk zat te krap, ik hoopte op een forse schaar die alles wat loss­er zou mak­en, een nieuwe jurk , die om me heen zou zwieren. Maar het werd een wat inge­houden ver­sie, een lange sjaal als een brede strop­das aan de voorkant , mouwen van een Chanel jas­je eraan vast genaaid, een extra rok eron­der.
Ik probeer het opnieuw en geef de jurk aan Duran voor zijn Sand­berg col­lec­tie. Dan zie ik een strook stof terug in een jurk, het groen, mijn mooie lievel­ings kos­mos­groen is in de zwarte verf gedoopt. ​‘O, de voorkant heb ik nog’, zegt Duran om me gerust te tellen. Maar ik accepteer: don’t expect the dress to remain the same.