The Unreliable World, about the work of Annesas Appel
The Greek philosopher Anaximander believed that the earth was barrel-shaped and that the inhabited world was on its flat top. He drew the very first map of the world, which looks like a flat round button with a blue edge, the ocean. Three blue streams of water divide the world up into three almost equal parts. The map looks like the present-day logo of Mercedes Benz. In this mappa mundi, Anaximander brought together the continents that were known in the sixth century BC: Europe, Asia and Libya (a part of Africa). Anyone who has studied the history of cartography will understand how difficult it is to draw a map of the world based on experience alone.
Take, for example, the eight-volume Catalan Atlas of 1375. The map follows Marco Polo’s route and is rather like a medieval strip cartoon where, between the towns, castles and criss-cross route lines, a caravan with camels walks around, two small naked men dive for pearls, a servant with a riding whip chases an elephant and empty spaces are filled in with text. His book Il Milione does attempt to provide exact data about his journey, but it still remains a guess for the geographer, with indications such as ‘a day’s journey’, ‘a day’s sailing’ or ‘two days’ walk’. The atlas is a brilliant fantasy of an unknown world.
The Unreliable World, about the work of Annesas Appel
The Greek philosopher Anaximander believed that the earth was barrel-shaped and that the inhabited world was on its flat top. He drew the very first map of the world, which looks like a flat round button with a blue edge, the ocean. Three blue streams of water divide the world up into three almost equal parts. The map looks like the present-day logo of Mercedes Benz. In this mappa mundi, Anaximander brought together the continents that were known in the sixth century BC: Europe, Asia and Libya (a part of Africa). Anyone who has studied the history of cartography will understand how difficult it is to draw a map of the world based on experience alone.
Take, for example, the eight-volume Catalan Atlas of 1375. The map follows Marco Polo’s route and is rather like a medieval strip cartoon where, between the towns, castles and criss-cross route lines, a caravan with camels walks around, two small naked men dive for pearls, a servant with a riding whip chases an elephant and empty spaces are filled in with text. His book Il Milione does attempt to provide exact data about his journey, but it still remains a guess for the geographer, with indications such as ‘a day’s journey’, ‘a day’s sailing’ or ‘two days’ walk’. The atlas is a brilliant fantasy of an unknown world.
The shape of the earth remained the subject of wild speculation for a long time. Flat or round, or an oval with pointed ends like a zeppelin. Mathematicians racked their brains as to how a round shape could be expressed on flat paper. As early as the second century, Ptolomeus folded a piece of papyrus around a conical shape, drew on it everything that he knew about the earth and then folded it flat. A map. He also introduced the meridian, and lines of longitude and latitude, and introduced a register of place names, with their coordinates. He realised that direction and distance are the essence of each and every map.
Artists love maps, their system, the legend and the puzzle of how things are represented. They usually produce a variant of the ‘real’ map in order to add their own truth to it. The surrealists were shocked by the horror of the first World War, and Paul Éluard rearranged the world in a map in which the ‘pure’ cultures of the world were prominently present and in which some World War I countries were only just shown or had no place at all.
Maps and systems also obsess the visual artist Annesas Appel. She began by making a journey to the centre of the computer. Taking her notebook apart resulted in four books in which she classified all of the components according to a new system. She peels off layer after layer of the computer. In the first part (deconstruction), she copies each component accurately and gives it the same place on paper as it had in the computer. Not by hand but in Illustrator on her new notebook. The second book (decode) shows the various layers of the circuit boards. In the third book (writing system), all the components of the circuit boards dance over the paper, in arrangements like the choreography of a polka dance with a polka hop now and then: lines, surfaces, imprints, circles, dashes, rectangles, squares, miscellaneous. Book four contains the index.
Just like the early mapmakers, Appel is trying to visualise something that we do not understand. The unknown territory of the computer works in the same way as the mappa mundi: the unknown is captured, the components stand in a free verse form, but as the observer we are barely a step closer to understanding the working or true nature of the thing.
In View on the World Map 04 (Entities 2013), Appel presents her version of the world map, again in book form. She looked online for a map of the world and for Views on the World Map she came across a world map from the Bosatlas (the best-selling atlas in the Netherlands), where Europe is at the centre. This is so familiar to us that we hardly realise that it is a choice; you could also take a map in which Jerusalem is the starting point, as the believers did. Or Russia. Annesas Appel follows the Western tradition, in which each person sees him or herself as the central point. On the pediment of the Royal Palace on the Dam, the four then known continents lay their native gifts at the feet of the city of Amsterdam, which holds her arms open wide to receive them.
According to the Bosatlas, there are 232 countries. Annesas Appel begins by separating each country from the whole and then she copies the provinces of that country very precisely. Next, she places all the provinces one after the other, in alphabetical order of the countries to which they belong, but she leaves out the countries themselves. The provinces of Afghanistan, Albania, Algeria, the American Virgin Islands, Andorra, etc. follow each other in a long string, page after page. Each land has been given a shade of green. The green tints came into being by taking 25 colours from the atlas and making 232 colours via gradients. Sometimes the differences in the green are too small to see but fortunately the system remains clear due to the fact that she starts counting again at each new country: a new series of provinces of the next country begins at every 1.
Appel’s atlas is not a colourful fantasy, but a new version of the scientific Bosatlas. Everything is drawn to scale; it needs to be right. The Yakutia area of Russia is immensely big and, however cumbersome this may be, this province sets the tone for the rest of the world.
There are 12 provinces in the Netherlands and you may think that you know what a province looks like but when they are prized apart from the whole, they are flimsy abstract small pieces, like small creatures, or little pieces of moss. America has angular provinces, as if they were drawn using a ruler, and the Legend indicates that the Cook Islands are too small to be seen.
How nice it would be to add a list of names, just as Ptolomeus did, like a long and seductive poem of exotic names: Badakhshan, Badghis, Baghlan, Balkh, Manyan, Daykundi, Farah, Faryab, etc.
Artists love categories, creating order, systems. ‘It is a human trait to want to organize things into categories. Inventing categories creates an illusion that there is an overriding rationale in the way that the world works.’ (Andrea Zittel) The artist adds something, for example the doubt that strikes in the midst of exact data. We are too quick to think that a map is perfectly correct, that it lies within our reach today to make a reliable ‘true’ map of the world. But we also make choices when drawing a map nowadays and every map arises from an interpretation of the facts. A three-dimensional world is still flattened and this alone always means that something does not correspond to reality. Appel’s atlases nibble away at things that are familiar, despite the facts being correct.
She builds on the archive of measures and proportions of the artist Stanley Brouwn. His footstep measured the world with his individual measure. One metre, one step. The individual, as opposed to universal conventional measures.
In the book Measuring the World, the writer Daniel Kehlmann contrasts the explorer Alexander von Humboldt with his contemporary, the mathematician Carl Friedrich Gauss. Both are obsessed with measuring the world, one by fearlessly visiting unknown places and by testing and recording everything with a never-flagging curiosity. The other is a complaining man who hardly ever leaves his hometown and uses the abstract language of the mathematician to understand the world. Gauss runs ahead of what is known and imagines new worlds from behind his desk. Annesas Appel makes me think of Gauss, but without the bad temper. She sits bolt upright behind her computer screen in order to construct a new version of the world with the patience of a saint, a very abstract version derived from formulae that are almost incomprehensible to ordinary people. She develops systems in order to carry these out with the patience of a saint and with great precision. The repetitive action is like a meditation. Wonderful! ‘My approach is to measure everything’, says Annesas Appel. Measuring is knowing, and data are the truth. An illogical, confusing, arbitrary truth. The realisation of the power of humans, who not only divide up the world, draw borders, think up capital cities, but also propagate the absoluteness of these.
Annesas Appel shows the known world in a new formula, like the long line of provinces, page after page, in which measurement and direction are essential. This is also a way of doing it. The world as a construction shows the illusion of a truth. Our mistakes. Our smallness. Annesas makes the world more abstract, she takes a step back, in such a way that we no longer think of Zeeland with its potato fields or Friesland with cows in the meadows. Instead of this, Appel makes you realise how little grip we have on our earth. It is no coincidence that she chose a map with Europe at the centre. Each person is the point around which the earth turns. Everyone feels that his or her own family is very special, but if you walk along the street you will see that there is a family living in every house. A town full of streets, a megacity full of families. Hong Kong, Sao Paulo. Who are you really, then? The individual dissolves in the crowd; you disappear as a person, as a person with a head full of worries about trivial things. One metre, one step.
A subsequent project is even more abstract: the starting point is the 188 capital cities that are indicated on the map of the world (Appel uses Bos’s data). The cities are allocated the colour red.Some countries do not have a capital city: Monaco, Vatican City, Singapore, Nauru, Switzerland. But what is a capital city, actually? Why is it necessary? Sometimes the capital is the city where the government is based, sometimes the city with the most inhabitants, sometimes it is a political choice, sometimes a planned city such as Brasilia, sometimes an extremely large city. There is no logic to it.
Small white cubes show the capital cities. Appel draws lines from these, a line going up, a line going down, in four directions. Washington DC gets a small white cube and crosses show where the city is located on the meridians. Thick lines are the lines of communication, like main roads between the cities, and the dotted lines are in fact the motorways that take you further away. The new scheme shows how the capital cities relate to each other, wherever they are in the world, however close to or far away from each other they are located. Parts of the world atlas become countryside and space, and we read them as an intriguing interplay of lines. Appel has carpets made of these world-street-maps, red carpets.
This is how Annesas Appel works: You always see her renewed maps as a whole – a collection in a book – but in a second phase, independent images can be taken from them. Antarctica was displayed as an independent work in a recent exhibition. This extraction from the collection, and this also applies to earlier projects, produces images that are so strong visually that they can stand alone. This is a recurring phenomenon in the work of Annesas.
De Griekse filosoof Anaximander dacht dat de aarde tonvormig was en de mensen op het bovenste platte vlak woonden. Hij tekende de allereerste kaart van de wereld die er uit ziet als een ronde platte knoop met een blauwe rand, de oceaan. Drie blauwe waterstromen delen de wereld op in drie bijna gelijke delen. De kaart lijkt op het hedendaagse logo van Mercedes Benz. In deze mappa mundi bracht Anaximander de werelddelen samen die in de zesde eeuw bc. bekend waren: Europa, Azië en Libya (een stuk van Afrika). Wie de geschiedenis van de cartografie bestudeert begrijpt hoe lastig het is om op louter ervaring een kaart van de wereld te tekenen.
Neem bijvoorbeeld de De Catalaanse Atlas, in acht delen, uit 1375. De kaart volgt de route van Marco Polo en heeft iets van een middeleeuws stripverhaal waar tussen de steden, kastelen en kris kras routelijnen een karavaan met kamelen rondloopt, twee naakte mannetjes naar parels duiken, een bediende met een karwats een olifant opjaagt en lege plekken gevuld zijn met tekst. Zijn boek Il Milione tracht wel exacte data over zijn reis te geven maar het blijft toch gokken voor de geograaf met aanduidingen als een dag reizen, een dag zeilen of twee dagen lopen. De atlas is een schitterende verbeelding van een onbekende wereld.
De vorm van de aarde bleef lang onderwerp van wilde speculaties. Plat of rond of een ovaal met punten als een zeppelin. Wiskundigen braken zich het hoofd hoe een bolle vorm vertaald kon worden naar het platte papier. Al in de tweede eeuw vouwde Ptolomeus een stukje papyrus om een conische vorm heen, tekende daarop alles wat hij wist van de aarde en vouwde het vervolgens plat. Een kaart. Ook introduceerde hij de meridiaan, en lengte en breedte lijnen en introduceerde een register van plaatsnamen, met hun coördinaten.
Hij besefte dat richting en afstand de kern van iedere kaart is.
Kunstenaars houden van kaarten, van hun systeem, de legenda en de puzzel van het weergeven. Zij maken meestal een variant van de ’echte’ kaart om hun eigen waarheid toe te voegen. De surrealisten waren geschokt door de horror van de eerste wereldoorlog en Paul Éluard herschikte de wereld in een kaart waarin de ’pure’ culturen van de wereld prominent aanwezig waren en sommige WO 1 landen nauwelijks of geen plek kregen.
Ook beeldend kunstenaar Annessas Appel is geobsedeerd door kaarten en systemen.
Als eerste maakte ze een reis naar het binnenste van de computer. Het uit elkaar halen van haar notebook eindigde in vier boeken waarin ze alle onderdelen volgens een nieuw systeem onderbrengt. Laag na laag pelt ze de computer af. In het eerste deel (deconstruction) tekent ze ieder onderdeel secuur na en geeft het op papier dezelfde plek als waar het zich bevond in de computer. Niet met de hand maar in illustrator op haar nieuwe note book. Het tweede boek (decode) laat de verschillende lagen zien. In het derde boek (writing system) dansen alle onderdelen in ordeningen over het papier als de choreografie van een polkadans met af en toe een polka hop: lines, platte vlakken, imprints, circles, dashes rectangles, squares, miscellaniuos. Boek vier bevat de index.
Net als de vroege kaartmakers tracht Appel iets te visualiseren waar we niets van begrijpen. Het terra incognita van de computer werkt net als de mappa mundi, het onbekende is in beeld gebracht, de onderdelen staan in een vrije versvorm, maar als kijker zijn we nauwelijks een stap dichter bij begrip over de werking of ware aard van het ding.
In View on the World Map 04 (Entities 2013) brengt Appel haar versie van de wereldkaart, opnieuw in boekvorm. On line zocht ze een kaart van de wereld en voor Views on the World Map kwam ze uit op een wereldkaart van de Bosatlas waar Europa centraal staat. Dit is ons zo vertrouwd dat we ons amper realiseren dat het een keuze is, je zou ook een kaart kunnen nemen met Jeruzalem als uitgangspunt, zoals de gelovigen deden. Of Rusland. Annesas Appel plaatst zich in de Westerse traditie waarin ieder mens zichzelf als middelpunt ziet. In het fronton van het paleis op de Dam leggen de vier toen bekende werelddelen hun inheemse geschenken aan de voeten van de stad Amsterdam die haar armen wijd opent om te ontvangen.
Volgens de Bosatlas zijn er 232 landen. Als eerste isoleert Annesas Appel ieder land uit het grote geheel en vervolgens tekent ze heel precies de provincies van dat land.
Daarna zet ze alle provincies achter elkaar op alfabetische volgorde van de landen waar de provincies bij horen, maar de landen zelf laat ze weg. De provincies van Afghanistan, Albanië, Algerije Amerikaanse Maagdeneilanden, Andorra enz. volgen elkaar op in een lange sliert, pagina na pagina. Ieder land heeft een kleur groen gekregen. De tinten groen ontstonden door 25 kleuren uit de atlas te nemen om via gradients te komen tot 232 kleuren. Soms zijn de verschillen in het groen te klein om waar te nemen maar gelukkig blijft het systeem helder doordat ze bij ieder land opnieuw begint te tellen, bij iedere 1 begint een nieuwe reeks provincies van een volgend land.
De atlas van Appel is geen bonte fantasie maar een nieuwe versie van de wetenschappelijk Bosatlas. Alles wordt op schaal getekend, het moet kloppen. Het deelgebied Jakoetie van Rusland is onnoemelijk groot en hoe onhandig ook, deze provincie geeft de maat aan voor de rest van de wereld.
Nederland kent 12 provincies en je denkt te weten hoe een provincie eruit ziet maar los gepeuterd uit het geheel zijn het prutserige abstracte stukjes, als diertjes, of stukjes mos. Amerika kent hoekige provincies alsof ze met een liniaal zijn getrokken en in de Legenda is te lezen dat Cook Islands te klein is om nog te zien.
Wat zou het mooi zijn om, net als Ptolomeus, een namenregister toe te voegen, als een lang en verleidelijk gedicht van exotische namen Badakhshan, Badghis, Baghlan, Balkh, Manyan, Daykundi, Farah, Frayab enz.
Kunstenaars houden van categorieën, van orde scheppen, van systemen. ’It is a human trait to want to organize things into categories. Inventing categories creates an illusion that there is an overriding rationale in the way that the world works.’ (Andra Zittel) De kunstenaar voegt iets toe, bijvoorbeeld de twijfel die om zich heen slaat te midden van de exacte data. Te snel denken we dat een kaart helemaal klopt, dat het vandaag de dag binnen ons bereik ligt om een betrouwbare ’ware’ kaart van de wereld te maken. Maar ook in deze tijd maken we keuzes bij het tekenen van een kaart en iedere kaart komt voort uit een interpretatie van de feiten. Nog steeds wordt een drie dimensionale wereld plat gemaakt en alleen daardoor al klopt er altijd iets niet met de werkelijkheid. De atlassen van Appel knagen aan het bekende, hoezeer de data ook kloppen.
Ze bouwt verder aan het archief van maten en verhoudingen van kunstenaar Stanley Brown. Zijn voetstap mat de wereld met zijn individuele maat. One meter, one step. Het individu tegenover de universele conventionele maten.
In het boek ‘Het meten van de wereld’ plaats schrijver Daniel Kehlmann de ontdekkingsreiziger Alexander Humboldt tegenover zijn tijdgenoot wiskundige Carl Friedrich Gauss. Beiden zijn geobsedeerd om de wereld op te meten, de een door onverschrokken onbekende plekken te bezoeken en met een niet aflatende nieuwsgierigheid alles uit te proberen en op te tekenen. De ander is een klagerige man die zijn woonplaats nauwelijks verlaat en de abstracte taal van de wiskunde gebruikt om de wereld te begrijpen,
Gauss loopt vooruit op het bekende en verzint achter zijn bureau nieuwe werelden.
Annesas Appel doet me aan Gauss denken, maar dan zonder het slechte humeur. Kaarsrecht zit ze achter haar computer scherm om met engelen geduld een nieuwe versie van de wereld te construeren, een hele abstracte versie vanuit voor gewone mensen bijna onbegrijpelijke formules. Ze ontwikkelt systemen om die met engelengeduld en grote precisie uit te voeren. De repeterende handeling is als een meditatie. Heerlijk! ’Ik ben vooral van het meten’, zegt Annesas Appel. Meten is weten en data zijn de waarheid. Een onlogische verwarrende willekeurige waarheid. Het besef van de macht van de mens die niet alleen de wereld opdeelt, grenzen trekt, hoofdsteden bedenkt maar ook de absoluutheid daarvan propageert.
Annesas Appel toont de bekende wereld in een nieuwe formule, zoals de lange lijn van provincies, pagina na pagina, waarin maat en richting essentieel zijn. Zo kan het dus ook. De wereld als constructie toont de illusie van een waarheid. Onze vergissingen. Onze kleinheid.
Annesas maakt de wereld abstracter, ze doet een stap achteruit, waardoor we niet meer denken aan Zeeland met zijn aardappelvelden of Friesland met koeien in de wei. In plaats van daarvan doet Appel je beseffen hoe weinig grip we hebben op onze aarde.
Het is geen toeval dat ze een kaart koos met Europa als middelpunt. Ieder mens is de stip waarom de aarde draait. Ieder mens ervaart zijn eigen gezin als heel bijzonder maar loop je door de straat dan zie je dat in ieder huis een gezin leeft. Een stad vol straten, een miljoenenstad vol gezinnen. Hong Kong, Sao Paulo. Wie ben je dan nog? Het individu lost op in de massa, als mens verdwijn je, als mens met een hoofd vol zorgen over triviale zaken. One meter One Step.
Een volgend project is nog weer abstracter, het gaat uit van de 188 hoofdsteden die genoemd worden op de wereldkaart, Appel houdt zich aan de data van Bos. De steden is de kleur rood toebedeeld.
Sommige landen hebben geen hoofdstad: Monaco, Vaticaanstad, Singapore Naru, Zwitserland.
Maar wat is eigenlijk een hoofdstad, wat is de noodzaak ervan? Soms is de hoofdstad de stad waar de regering zetelt, soms de stad met de meeste inwoners, soms is het een politieke keuze, soms een geplande stad zoals Brasilia, soms een extreem grote stad. Er is geen logica in te ontdekken. De hoofdstad van de staat New York is niet New York city maar Albany.
De hoofdsteden worden met witte blokje aangegeven. Van daaruit trekt Appel lijnen, een lijn omhoog en een lijn naar beneden, in vier richtingen. New York krijgt een wit blokje, met kruisjes wordt aangegeven waar de stad zich bevindt op de meridianen.
Dikke lijnen zijn de verbindingslijnen, als hoofdstraten. tussen de de steden. De Stippellijnen…Het nieuwe schema laat zien hoe de hoofdsteden zich verhouden, waar ze zich op de wereld bevinden, hoe dicht /ver ze van elkaar liggen. In Rusland Amerika, Australië is landschap en ruimte lezen we. Van deze wereld-stratenkaarten laat Appel tapijten maken, rode tapijten.
In View on the World Map 06 | Realignment, 2014 zet Appel oppervlak om in lijnen. Ze plaatst om ieder land een raster en deelt het vervolgens op in stroken, van boven naar beneden tast ze het land af. Haar vinger volgt de bergen, de steden, het water, de inhammetjes, en de restruimte om het land. Ze deelt op in water en land: aarde wordt groen en water wit. Ook de restruimtewordt onderdeel van de lijn. Het grote droge Australië transformeert in een contante lijn met weinig gaten. Indonesië en de Filippijnen hebben veel water en de lijn zit vol interrupties. Landen verschillen in lengte en structuur. Appel begint met de rechterkant van de wereldkaart, met Fuji, en volgt alle landen van rechts naar links. De pagina’s van het boek lezen van rechts naar links, van boven naar beneden. Niets herinnert nog aan een kaart, het doet eerder denken aan het muziekstuk van Simeon ten Holt. Een ponskaart. De vorm van het land: om het ritme, de structuur die het oplevert. Een mooiere manier om hetzelfde te zien.
Een kaart is interpretatie, iedere kaart is een moment opname. Annesas Appel zocht op het internet een kaart van Japan en kwam er achter dat iedere kaart net iets anders was getekend. Ze legde de kaarten over elkaar heen, vergeleek kaart 1 met kaart 2 met 3, met 4, met 5, met 6. En zo verder. De restruimte, daar waar de kaarten niet klopten maakte ze zwart. Het land Japan verdween, de fouten bleven, zwarte vormpjes.
Opnieuw een relativering dat niet alles is zoals je het krijgt voorgeschoteld.
De mens deelt de wereld in, trekt grenslijnen, benoemt hoofdsteden, systematiseert en heerst. Wetenschap lijkt iets over de wereld te tonen maar ze creëert evengoed een waarheid. In de tijd van de ontdekkingsreizen besefte de gebruiker dat de kaart een suggestie was, een mogelijk beeld van hoe de wereld eruit zag. In onze tijd wordt kennis zo stellig gebracht, alsof er een waarheid is. Appel sluit zich aan bij de waarheid van de wetenschap, ze gebruikt hun gegevens, maar dan gaat ze verder met de data, ze lokt mensen in haar systeem. Appel gooit roet in de kaart van de hedendaagse cartograaf. Zijn zekerheid krijgt een abstract jasje. Wat volgt is een muziekstuk, een dans een nieuwe vloedlijn. Twijfel.
*published in June 1929, in the Belgium Surrealist magazine ’Varietes’