Be Calm: Kunst uit Amsterdamse huiskamers

Al der­tig jaar leent het CBK kun­st uit aan par­ti­c­ulieren, nu wordt dat principe sim­pel omge­draaid: in deze jubileum­ten­toon­stelling leent het CBK kunst­werken die bij mensen thuis aan de muur of aan het pla­fond hangen.

Over de titel BE CALM zegt cura­tor Hanne Hage­naars: ​‘Mijn kunst­werken zijn als mede­be­won­ers van het huis, daar leef je mee, daar praat je mee. Ze fluis­teren je woor­den toe: Be coura­geous, Be superb, Being clum­sy is not a crime. Iedere ocht­end als ik de trap afloop, lees ik de rood gebor­du­urde let­ters BE CALM op een roze/​witte thee­doek van Louise Bour­geois die boven het trap­gat hangt. Het is alsof de doek me steeds gerust­stel­lend toe­fluis­tert, dat het echt wel goed zal gaan als ik de din­gen een beet­je neem zoals ze zijn. De kun­st is de ziel van het huis en zoals Szym­bors­ka dichtte over de ziel ​“Het ziet ernaar uit, dat net zoals wij haar, ook zij ons ergens voor nodig heeft”, zo hebben de kunst­werken ons nodig, een plek waar ze gekoes­terd wor­den. In de huiskamers van Ams­ter­dam hebben vele kunst­werken hun bestem­ming gevon­den waar onze ogen ze iedere dag tot lev­en kijken.’

In een labyrin­tachtige pre­sen­tatie hangt een ruime selec­tie van werken, een veel­heid aan intrigerende, intense kunst­werken die de grote rijk­dom van de kun­st laat zien, en hoe kun­st en lev­en met elka­ar ver­bon­den zijn. Beeldende kun­st heeft haar weg gevon­den naar oneindig veel huiskamers, van Sloter­vaart tot de Ams­ter­damse gracht­en­gordel. BE CALM laat zien hoe belan­grijk een kunst­werk kan zijn voor gezin­nen en par­ti­c­ulieren in alle rangen en standen en in alle beroepen.

Tij­dens de open­ing hield Hanne Hage­naars onder­staande toespraak:

’Er wordt bezuinigd, met een kapmes in het rond gehakt en ook het CBk wordt bedreigd. Maar mensen lat­en ken­nis­mak­en met kun­st is geen com­mer­ciële bezigheid, het is een missie, net als onder­wi­js.
Wat is het belang van kun­st? Een grote vraag kun je het beste klein beant­wo­or­den.
Vaak vraag ik mensen die ik tegenkom welk kunst­werk hun lev­en heeft beïn­vloed, en bij­na iedereen heeft zo’n ervar­ing. De troost die uit­gaat van de muziek van Bach, een thee­doek van Louise Bour­geois met de woor­den BE CALM erop gebor­du­urd, of de onbe­grens­d­heid in het schilder­ij van Deniz Sey­da Tun­ca dat als het ware fluis­tert: wees niet bang voor het lev­en er zijn geen gren­zen, niet tussen jou en mij en ook niet tussen lev­en en dood. Be coura­geous.
In iedere huiskamer die ik de afgelopen tijd bezocht kreeg ik een antwo­ord op deze vraag.

Onmis­bare werken, over goed en kwaad, liefde en onschuld. Zoals de ban­ier van Gijs Ass­mann, velden van glanzende knopen van been en par­el­mo­er, als bloe­men­velden in het paradi­js. Ieder knoop­je is een troost voor de ogen, de ziel. De Staphorster mut­sen die er op zijn genaaid vertellen van een tra­di­tie waarin we samen het lev­en aankijken, de rouw mid­dels rit­ue­len beleven. Het is onderdeel van de schoonheid van het lev­en. Please be together.

Wat mij voor ogen stond bij het mak­en van deze ten­toon­stelling was niet een neu­trale weer­spiegeling van de kun­st in Ams­ter­damse huiskamers, maar een eigen selec­tie van werken die het antwo­ord, over het belang voor de bewon­ers in zich dra­gen.
Ik ont­moette het portret dat een oom zijn nicht Fem­my Otten in de muur liet met­se­len en die het nu ​’mijn eigen mona lisa’ noemt. Een bor­du­ursel gemaakt door een excen­trieke rijke Amerikaanse die in Venetië in een som­pige kelder woont en het werk liev­er niet uit han­den geeft, dankz­ij hun vriend­schap heeft Ger­hard Bel­graver er één in zijn woonkamer hangen. En wat te denken van plas­tic zak met rijst en een schedel erin die in een trap­gat bun­gelt. Jaap van Zuylen, de vad­er van een bewon­er schilderde het portret­je van Maala dat nu op de uitn­odig­ing staat, en zo kwam ik ook terecht bij de fascinerende foto’s van zijn tocht naar Groen­land. Ik hoopte op ver­bor­gen schat­ten, en ik heb ze zek­er gevonden. 

Deze ten­toon­stelling wil lat­en zien hoe belan­grijk kunst­werken zijn voor de mensen in wiens won­ing ze zijn ingetrokken. Het zijn huisgenoten die in een con­stante dialoog staan met de bewon­ers. Vorige week vri­jdag wachtte ik in een afhaal voor Indone­sis­che maalti­j­den tot de regen over was. In Hil­ver­sum. Een man komt bin­nen en bestelt roy­aal. Hij vertelt trots dat Utopia, het nieuwe pro­gram­ma van John de Mol opnieuw 1.5 miljoen kijk­ers heeft gehaald. Ik moest lachen en dacht even, wat draagt dit pro­gram­ma nu bij aan het welz­i­jn van de wereld?
Want dat is de beteke­nis van Kun­st, het maakt de wereld beter, niet omdat het alti­jd de beschouw­er op het ver­keerde been zet, de oude avant-gardis­tis­che houd­ing, maar omdat het iets geeft, het is een cadeau, het geeft iets om over na te denken, iets oprechts, iets wat echt is. Omdat het ontstaat vanu­it aller­lei denksys­te­men. Iets dat niet om geld gaat, in ieder geval niet op het moment dat het gemaakt wordt. Ik zocht de meest per­soon­lijke aan­doen­lijke werken uit, ingeli­jste bloemet­jes die Aat Veld­hoen voor Hedy meenam bij zijn eerste afspraak.
Eerder het kleine intieme gebaar dan grote state­ments. In de huiskamers zag ik soms schilder­i­jt­jes die op een rom­mel­markt waren gekocht, foto’s van hun kinderen en even zeer prachtige werken van bek­ende kun­ste­naars. Zo vor­mde zich vanu­it die hele ver­schil­lende huiskamers toch een samen­hangend geheel. Althans dat hoop ik. De eigenaren waren ongek­end genereus en bereid de werken uit te lenen, het kale vlak op de muur namen ze voor lief om deze ten­toon­stelling mogelijk te maken.

En het blijkt dat als een­maal als de stap tot een aankoop is gezet, er geen weg terug is, het vol­gende werk ligt eigen­lijk al ergens te wacht­en. Het is een kwest­ie van tijd. Wie een­maal de troost van de kun­st heeft ervaren wil meer, wil nooit meer zon­der kun­st leven.’

Werk van o.a. de vol­gende kun­ste­naars: Fem­my Otten, Ine van Zyl, Scar­lett Hooft Graafland, Alic­ja Bielawska, Aat Veld­hoen, Koos Breukel, Mariken Wes­sels, Marc raven, Marie Aly, Justin Gosker, George Korsmit, Fran­sje Kil­laars, Mar­tin kip­pen­berg­er, Hei­di Link, Riette Wan­ders, Kim van Nor­ren, Maart­je Folk­eringa, Roy Villevoye, Daan Paans, Albert Blitz, Jim Long, Abi­gail Reynolds, Jorn van Leeuwen, Gre­gor Schnei­der, Ine Lamers. Eylem Alado­gan, Amie Dicke, Jaap van Zuylen.

Ontwerp kaart en exposi­tie: Wen­dela van der Hoeven
Foto’s eigenaren met hun werk: Hes­ke ten Cate en Thi­js Tittse